شاکی ممکن است از پیگیری شکایت خودش منصرف شود یا به واسطه دریافت ضرر و زیان یا هر دلیل دیگری، رضایت خودش را از متهم یا مشتکی عنه اعلام کند؛ در برخی جرایم به صرف گذشت شاکی، تعقیب متوقف می‌شود اما در برخی جرایم، گذشت شاکی، تأثیری در پیگیری شکایت نداشته و تنها شاید باعث تخفیف در مجازات متهم شود.
جرایم قابل گذشت
جرایمی هستند که تنها با شکایت شاکی خصوصی آغاز شده و با رضایت شاکی نیز متوقف می‌شود اما جرایم غیرقابل گذشت، ممکن است با شکایت شاکی خصوصی یا تعقیب مدعی العموم آغاز شود اما گذشت شاکی خصوصی تأثیری در روند ادامه رسیدگی به جرم نداشته و تعقیب متهم تا مجازات وی ادامه پیدا خواهد کرد.
البته در جرایم غیرقابل گذشت هم رضایت شاکی میتواند از موجبات تخفیف در مجازات متهم تلقی شود اما لزوما به این معنا نخواهد بود. در قانون گذشت جرایم به دو شکل وجود دارد، شکل اول در جرایم قابل گذشت و دوم در جرایم غیرقابل گذشت است که برای هر یک از این موضوع‌ها تعریف‌های خاصی وجود دارد.
جرایم قابل گذشت
جرایمی هستند که اراده شاکی خصوصی در شروع تعقیب جرم مؤثر است به طوری که شاکی خصوصی میتواند از حقی که به او داده‌ا‌ند صرف نظر و از این حق گذشت کند.
در جرایم قابل گذشت، جنبه خصوصی این جرایم بر جنبه عمومی آن اولویت دارد، این در حالی است که ملاک معینی در تفکیک جرایم قابل گذشت از جرایم غیر قابل گذشت نیست و می‌توان گفت جرایم قا بل گذشت معمولاً از میان جرایم علیه اموال و تمامیت جسما‌نی افراد هستند؛ هرچند این بیان هم جزمیت ندارد.
باید توجه داشت در جرایم قابل گذشت، اگر چند شاکی باشد، تعقیب با شکایت هر یک از آنان صورت می‌گیرد، ولی برای متوقف شدن تعقیب یا محاکمه یا اجرای حکم، باید تمام شاکیان رضایت دهند. اگر شاکی فوت کند، این حق گذشت به ورثه او می‌رسد و چنانچه شاکی متوفی دارای چند وارث باشد، در این صورت موقوف شدن تعقیب یا محاکمه یا اجرای حکم، موکول به اعلام رضایت همه آنهاست. همچنین باید توجه داشت اگر بعد از اعلام رضایت، شاکی از رضایت خود منصرف شود، به آن ترتیب اثر داده نخواهد شد.
در صورتی که در جرایم قابل گذشت، شاکی خصوصی گذشت کند، دعوای خصوصی، ساقط خواهد شد چون شاکی از حق خود گذشته است، علاوه بر این، دعوای عمومی هم به دنبال آن ساقط می‌شود و به دنبال آن مرجع رسیدگی‌کننده به جرم که ممکن است دادسرا یا دادگاه کیفری باشد قرار موقوفی تعقیب را صادر خواهد کرد. دومین اثری که گذشت شاکی خواهد داشت این است که دیگر پشیمان شدن از گذشت فایده ندارد.
به یاد داشته باشید که بعد از آن دیگر نمی‌تواند از این تصمیم‌تان صرف‌نظر کنید، مگر اینکه بعد از اعلام رضایت آثاری ظاهر شود که نوع جرم ارتکابی را تغییر دهد، برای نمونه اگر بعد از تصادف، مصدوم رضایت می‌دهد و حق طرح شکایت ضرب و جرح ناشی از حوادث رانندگی را از خود می‌گیرد که در این صورت، نمی‌تواند بعد از یک هفته بار دیگر طرح شکایت کند.
اگر چند روز بعد به دلیل جراحات این تصادف فوت کرد دیگر نمی‌توان از رضایتی که برای گذشت از ضرب و جرح داده است برای شانه خالی کردن از زیر بار جرم قتل غیرعمدی استفاده کرد؛ بنابراین، گذشت شرایط خاص خودش را دارد و تأثیر آن در جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت یکسان نیست.
اگر بعد از صدور حکم کسی شاکی بخواهد رضایت دهد بر اساس ماده 483 شاکی باید به همان دادگاهی که حکم صادر شده است مراجعه کند. اگر حکم در دادگاه بدوی باشد به دادگاه بدوی اگر تجدیدنظر باشد درخواست باید در تجدیدنظر مطرح شود.
گذشت شاکی در جرایم «قابل گذشت» و «غیرقابل گذشت»
جرایم غیرقابل گذشت، جرایمی هستند که اراده شاکی در شروع به تعقیب آن نقشی مؤثر ندارد و گذشت وی تأثیری در تعقیب و روند رسیدگی و مجازات مجرم ندارد، (هرچند موجب تخفیف مجازات می‌شود ) اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرایم است و وقتی شک حا‌صل شد که آیا فلان جرم قابل گذشت است یا غیر قابل گذشت، حسب اصل، جرم را غیرقابل گذشت تلقی می‌کنیم. این جرایم جنبه عمومی آنها بر جنبه خصوصی غلبه دارد و ضرر آنها مستقیم علیه جامعه و حکومت است، مثل؛ محاربه، جاسوسی و… .
برابر ماده 37 قانون مجازات اسلامی اگر شاکی در حین رسیدگی پرونده اعلام گذشت کند مجازات با تخفیف همراه است. شاکی میتواند رضایت را در هر دادگاهی که پرونده در جریان است، تقاضای رضایت نیز در همان دادگاه ارایه می‌شود.
درباره شرایط گذشت از جرایم نیز باید گفت، عباراتی مثل گذشت کردم، رضایت می‌دهم، دیگر شکایتی ندارم و…، نشان‌دهنده اراده متضرر از جرم و اعلام گذشت است. همچنین گذشت باید صریح، روشن، موجز و قطعی باشد. برای گذشت کردن باید از صیغه ماضی یا مضارعی که دلالت بر گذشته نزدیک کند، استفاده شود؛ اما شرط مهم‌تر این است که گذشت معلق و مشروط نباشد.
شخصی که گذشت می‌کند برای اینکه این عمل او موثر واقع شود باید شرایطی داشته باشد از جمله اینکه وی باید اهلیت داشته باشد؛ بنابراین از شخص صغیر و مجنون نمی‌توان گذشت را پذیرفت و آنان این کار را می‌توانند از طریق اولیای قانونی خود انجام دهند.
لینک کوتاه مطلب : https://www.vakilraygan.ir/?p=338
