مجازاتهای تکمیلی

به موجب ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی:

دادگاه می تواند فردی را که به حد، قصاص یا مجازات تعزیری از درجه شش تا درجه یک محکوم کرده است با رعایت شرایط مقرر در این قانون متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات وی به یک یا چند مجازات از مجازات های تکمیلی زیر محکوم نماید

بنابراین با توجه به این ماده باید گفت که مجازات های تکمیلی مجازات هایی هستند که به اختیار قاضی در موارد خاصی شخص به آنها محکوم می گردد و در کنار مجازات های اصلی مورد حکم قرار می گیرند. مجازاتهای مقرر در این ماده به تناسب نوع جرم، ارتکابی یا خصوصیات متهم، علیه وی اعمال می گردد بدین معنا که اگر کسی در رانندگی بی احتیاطی کرده، علاوه بر مجازات اصلی دادگاه می‌تواند او را به منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری محکوم کند نه اینکه او را ملزم به تحصیل نماید چرا که در این حالت مجازات تکمیلی تناسبی با جرم ندارد.

در خصوص زمان شروع مجازات تکمیلی نیز باید گفت که این نوع مجازات ممکن است حین اجرای مجازات اصلی یا بعد از اجرای مجازات اصلی شروع گردد.

خصوصیات مجازاتهای تکمیلی

با توجه به این ماده باید ویژگی هایی را برای مجازات های تکمیلی بیان نماییم که عبارتند از:

این دسته از مجازات ها مجازات های اختیاری می باشند یعنی در صورتی فرد به آنها محکوم می شود که قاضی رسیدگی کننده آنها را لازم بداند یعنی در حقیقت محکوم شدن یا نشدن فرد به مجازات تکمیلی بستگی به نظر قاضی دارد. بنابراین ممکن است در کنار مجازات اصلی شخصی محکوم به مجازات های تکمیلی نیز شده باشد ولی شخصی دیگر با شرایط یکسان در کنار مجازات اصلی خود هیچ نوع مجازات تکمیلی نداشته باشد. همانطور که از متن ماده نیز مشخص است قانونگذار در این ماده از کلمه “می‌تواند” استفاده نمودند بنابراین دادگاه تکلیفی به صدور حکم مجازات های تکمیلی نخواهد داشت بنابراین مجازات های مقرر در ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی از نوع مجازات های تکمیلی اختیاری هستند و بنا به اصل فردی کردن مجازات ها، قاضی در اعمال آنها مخیر می باشد.
مجازات های تکمیلی که در قانون بیان گردیده است ۱۵ مورد می باشد و در قانون ذکر شده است که قاضی اختیار دارد شخص را به یک یا چند مورد از مجازات های تکمیلی نیز محکوم کند. از این عبارت قانونگذار نتیجه میگیریم که قاضی رسیدگی کننده می‌تواند یک مورد تا ۱۴ مورد را مورد حکم قرار دهد یعنی فردی که شخصی در کنار مجازات اصلی به ۱۴ مورد از مجازات های تکمیلی نیز محکوم شده باشد قابل تصور می باشد ولی در این رابطه باید گفت که با توجه به تفسیر مضیق قوانین کیفری به نظر می رسد که نباید متهم را محکوم به تمام موارد احصا شده در این ماده نمود با اینکه قانون تصریحی در خصوص حداکثر تعداد این مجازات ها ندارد.
یکی دیگر از ویژگیهای مجازات های تکمیلی این است که این نوع از مجازات ها قابل اعمال بر اشخاص حقیقی می باشند و به عبارت دیگر نمی توان اشخاص حقوقی را به مجازات های تکمیلی محکوم نمود و این نوع مجازات ها قابلیت اعمال بر اشخاص حقوقی را ندارند. ولی استثناء در یک مورد از ۱۵ مورد مجازات های تکمیلی باید پذیرفت که این مورد قابلیت اعمال بر شخص حقوقی را دارد. به موجب بند “ر” از ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی یکی از موارد مجازات های تکمیلی توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا موسسه دخیل در ارتکاب جرم می باشد. همانطور که مشاهده کردید این مورد تنها موردی است که قابلیت اجرا بر اشخاص حقوقی را دارد.
مدت مجازات های تکمیلی به موجب تبصره ۱ ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی بیشتر از دو سال نمی باشد یعنی نهایتاً قاضی میتواند شخص را به مدت ۲ سال محکوم به یکی از موارد مجازات های تکمیلی نماید و نمیتوان او را به بیش از دو سال محکوم نمود مگر اینکه در قانون به نحو دیگری مقرر شده باشد. بنابراین مدت مجازات تکمیلی می تواند ۲ سال و یا کمتر از دو سال باشد.

مجازاتهای تکمیلی

در انواع مجازات های تکمیلی می‌بینیم که برخی از آنها هم نوع با مجازات های اصلی می باشند برای مثال انتشار حکم محکومیت قطعی در رسانه ها یکی از موارد مجازات های تعزیری می باشد و جزء موارد مجازات های تکمیلی نیز قید گردیده است یکی از ویژگیهای مجازات های تکمیلی این است که این دسته از مجازات ها با مجازات های اصلی هم نوع مانعه الجمع هستند یعنی نمی توان شخصی را که به مجازات اصلی انتشار حکم محکومیت محکوم گردیده شده را مجدداً به انتشار حکم محکومیت به عنوان مجازات تکمیلی محکوم نمود و صرفاً از مجازات اصلی اجرا می گردد، یا آنکه مجازات اصلی فرد انفصال باشد در این صورت اگر مجازات تکمیلی نیز انفصال باشد فقط انفصالی که مجازات اصلی بوده است اجرا خواهد شد.
این نوع مجازات ها باید در حکم اصلی قید گردند.
در صورتی که شخص به برخی از مجازات های اصلی محکوم شده باشد قاضی میتواند او را به مجازات تکمیلی نیز محکوم نماید و در صورتی که محکومیت اصلی شخص به مجازات های دیگری غیر از موارد تصریحی در قانون باشد قاضی نمی تواند همراه با مجازات اصلی او را به مجازات تکمیلی نیز محکوم نماید. مجازات های اصلی که در کنار آن ها قاضی می تواند مجرم را به مجازات تکمیلی نیز محکوم نمایند عبارتند از حدود قصاص و تعزیرات درجه ۱ تا درجه ۶. بنابراین در صورتی که مجازات اصلی فردی پرداخت دیه باشد و یا تعزیر درجه ۷ و یا تعزیر درجه ۸ باشد قاضی نمی تواند وی را به مجازات تکمیلی نیز محکوم نماید.

انواع مجازاتهای تکمیلی

بر اساس قسمت دوم ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی انواع مجازات های تکمیلی عبارتند از:

اقامت اجباری در محل معین
منع از اقامت در محل یا محل های معین
منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین
انفصال از خدمات دولتی و عمومی
منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری
منع از داشتن دسته چک و یا اصدار اسناد تجاری
منع از حمل سلاح
منع از خروج اتباع ایران از کشور
اخراج بیگانگان از کشور
الزام به خدمات عمومی
منع از عضویتدر احزاب، گروهها و دستجات سیاسی یا اجتماعی
توقف وسایل ارتکاب جرم یارسانه یا موسسه دخیل در ارتکاب جرم
الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین
الزام به تحصیل
انتشار حکم محکومیت قطعی

موارد مذکور در این ماده از جمله مجازات های تکمیلی به صورت حصری می باشند بنابراین قاضی نمی‌تواند خارج از مواردی که در این قسمت ذکر کردیم شخصی را به مجازات دیگری محکوم نماید.

مجازاتهای تکمیلی

در صورتی که شخص به مجازات تکمیلی محکوم گردد و از انجام آن مجازات تکمیلی امتناع نماید در صورتی که این عدم اجرای مجازات تکمیلی برای بار اول باشد، به موجب ماده ۲۴ قانون مجازات اسلامی در دادگاه صادرکننده حکم به پیشنهاد قاضی اجرای احکام مدت مجازات تکمیلی مندرج در حکم را تا یک سوم افزایش می دهد و در صورتی که این عدم انجام برای بار دوم و یا بیشتر باشد در این صورت بقیه مدت محکومیت را به حبس یا جزای نقدی درجه ۷ یا ۸ تبدیل می نماید. باید توجه نمایید که در صورتی که شخص برای بار اول از انجام مجازات تکمیلی خودداری نماید و دادگاه تا یک‌سوم به مدت مجازات تکمیلی مندرج در حکم اضافه کند، این موضوع که چه مقدار از مدت تکمیلی سپری شده و یا اینکه چه مقدار از آن باقیمانده اهمیتی ندارد و در هر صورت تا یک‌سوم به مدت مجازات تکمیلی مندرج در حکم اضافه خواهد شد.

ارفاق در مجازات تکمیلی

به موجب قسمت دوم ماده ۲۴ قانون مجازات اسلامی بعد از گذشت نیمی از مدت مجازات تکمیلی دادگاه می تواند با پیشنهاد قاضی اجرای حکم در صورت اطمینان به عدم تکرار جرم و اصلاح مجرم نسبت به لغو و یا کاهش مدت زمان مجازات تکمیلی وی اقدام کند. بنابراین لغو کردن مجازات تکمیلی و یا کاهش دادن این نوع مجازات مشروط به این است که نصف مدت مجازات تکمیلی گذشته باشد. باید توجه نمایید که لغو نمودن و یا کاهش دادن مجازات تکمیلی نیز از اختیارات دادگاه رسیدگی کننده می‌باشد، یعنی او می تواند حتی با حصول شرایط به شخص مجرم ارفاق نکنند.

لینک کوتاه مطلب : https://www.vakilraygan.ir/?p=263

برچسب ها

مجازات تکمیلی مجازاتهای تکمیلی