تعریف بدل حیلوله
بدل حیلوله عبارت است از عوض مالى که در پى حصول یکى از اسباب ضمان، مانند غصب و سرقت و عدم امکان دسترسى مالک به عین مال با وجود آن بر عهده‌ی شخص آمده است. در صورت تلف شدن مال یاد شده به عوض آن، بدل تالف، گفته مى‌شود.
((بدل حیلوله، کاربرد و شرایط))
کاربرد بدل حیلوله
برای روشن شدن موضوع بدل حیلوله، این اشاره لازم است که هر گاه مال کسی در دست ضامن تلف یا از مالیّت ساقط شود، فقها نسبت به ثبوت بدل بر ذمّه ضامن اتّفاق نظر دارند و صاحب مال قطعاً مالک این بدل می‌شود.
اما بدل حیلوله در جایی مطرح است که تسلیم مال با فرض وجود آن، به عللی، ناممکن باشد؛ مثل آن‌که مرکبی را به سرقت ببرند و مرکب بگریزد، یا کسی مرکبی را غصب کند و مرکب به سرقت برود یا غاصبی مال غصب شده را در ساخت یک بنا یا یک دستگاه به کار برده باشد به طوری که لازمه بازگرداندن آن مال به صاحبش، ویران کردن بنا یا از هم گسستن دستگاه و چه بسا تحمّل زیان بسیار، و احیاناً وقوع خطر جانی باشد.
جایگاه فقهی بدل حیلوله
بیشتر فقها این مسأله را در مبحث غصب بررسی کرده اند، ولی چون حکم آن شامل مواردی غیر از غصب نیز می‌شود، برخی از ایشان در باب هایی دیگر از فقه نیز به طرح آن پرداخته اند.از جمله شیخ انصاری
در مبحث ضَمان مِثلی و قَیمی و شاگردان و مؤلفان بعد از وی نیز، به پیروی او در همان‌جا موضوع بدل حیلوله را پیش کشیده اند.
همچنین در بحث اقرار ، در موردی که شخص مُقِرّ در حقّ کسی اقرار کند که باید مالی معیّن ( عَینْ ) را به او بپردازد و سپس در حق کس دیگر درباره همان مال معیّن اقرار کند؛ با توجه به این‌که دادن این مال به هر دو نفر ممکن نیست، مقر به شخص دوم، از این رو که موجب «حیلوله» بین او و مالش شده است، غرامت پرداخت می‌کند.
وجهه قانونی بدل حیلوله
حکم بدل حیلوله در حقوق موضوعه ایران پذیرفته شده و شارحان قانون مدنی نیز به تعیین مبانی آن پرداخته اند.
((بدل حیلوله، کاربرد و شرایط))
شروط بدل حیلوله
فقها در این باره که آیا شرط حکم به بدل حیلوله، تحقق یکی از این سه مورد است، بحث و بررسی کرده اند:
۱) مأیوس شدن از دستیابی به مال؛
۲) امید نداشتن به یافته شدن آن؛
۳) زیان دیدن بر اثر دوری از مال به مدت طولانی.
لینک کوتاه مطلب : https://www.vakilraygan.ir/?p=167
